25 Nisan, 2007 yılında Dünya Sağlık
Asamblesinde üye devletler tarafından “Dünya Sıtma Günü” olarak belirlenmiştir.
Her yıl sıtma hastalığının önlenmesi ve kontrolüne yönelik çalışmaların
devamlılığına olan ihtiyacı vurgulamak ve toplumun hastalık ile ilgili
bilgilendirilmesini sağlamak amacıyla dünya genelinde çeşitli etkinlikler
düzenlenmektedir.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) halen dünya
genelinde 3.2 milyar kişinin sıtma riski altında yaşadığını tahmin etmektedir.
DSÖ verilerine göre 2015 yılında 214 milyon sıtma vakası olmuş ve bunların
çoğunluğu Afrika kıtasının Sahra Çölü’nün altında kalan bölgede yaşayan 5 yaş
altı çocuklar olmak üzere tahminen 438.000’i sıtma hastalığı nedeniyle hayatını
kaybetmiştir.
Ülkemizde sıtma etkenini nakleden anofel
türlerinin bulunması, iklim ve çevresel faktörler, büyük nüfus hareketleri,
sıtma endemik ülkelere seyahat edenlerin sayısının ve ticaret ilişkilerinin
artması nedeniyle yurtdışı kaynaklı sıtma vakalarında artış görülmektedir.
Ayrıca düzensiz göçmenler, ülkemizin sıtmanın yayılabileceği subtropikal
bölgede yer alması ve iklim değişikliği nedeniyle ortalama hava sıcaklıklarında
gözlenen artışlar nedeniyle sıtma riski halen devam ettiğinden Sıtma
Eliminasyon Programı çerçevesinde faaliyetlerimiz devam etmektedir.
Yurt dışı kaynaklı vakalar nedeniyle
hastalığın ülkemizde yayılmasını önlemek son derece önemlidir. İlimizde sıtma
geçmişte yaygın görülen bir hastalık iken yürütülen başarılı çalışmalar
neticesinde son yıllarda görülme sıklığı azalmıştır. Halen nüks, yurtdışı
kaynaklı ve bu vakalara bağlı sıtma vakaları tespit edilmektedir.
İlimizde 2015 yılında P. Falciparum 1 vaka, 2016 yılında P. Vivax
türü 1 vaka olmak üzere 2 vaka yurtdışı kaynaklı teşhis edilmiştir.
Sıtma, enfekte dişi Anofel sivrisineklerinin
sokmasıyla insanlara bulaşan Plasmodium parazitlerinin neden olduğu bir
hastalıktır. Gribe benzer belirtilere yol açan ateşli, akut bir hastalıktır.
Belirtiler, hastalık taşıyan sivrisineğin sokmasından 7 ila 15 gün sonra ortaya
çıkmakla beraber bulguların daha uzun sürede ortaya çıkması da mümkündür. İlk
belirtileri ateş, baş ağrısı, üşüme ve kusmadır. Tedavi edilmezse zamanla
karaciğer ve dalakta parazit sayısının artmasına bağlı olarak karında şişlik ve
hassasiyet, kansızlık (anemi), terleme ve titreme nöbeti görülen karakteristik
özellikleridir. Hastalığın, sıtma olarak tanımlanabilmesi zor olabilir. P. Falciparum
türü sıtma 24 saat içinde tedavi edilmezse, hastalığın şiddetlenmesine ve ölüme
yol açacak derecede ilerleyebilir. Sıtmanın erken teşhis edilmesi ve tedavisi,
hastalığın süresini azaltır ve ölümlerin önüne geçer.
Sıtma korunabilir bir hastalıktır. Vektör
kontrolü toplum düzeyinde sıtma iletimini azaltmak için ana yoldur. Bu nedenle
vektörlere karşı etkili olarak mücadele edilmelidir. Sivrisineklerinin üreme
alanları olan su birikintileri düzenlenmeli ya da yok edilmelidir. İlimizde bu
yok etme çalışmaları için; her yıl 1 Mart tarihinden itibaren mayıs ayının
sonuna kadar ildeki bataklık, havuz çayır alanları ve durgun sulara yönelik jit
alanlarında larva mücadele çalışmaları yapılmaktadır. Ayrıca Haziran ayından
itibaren İl Özel İdaresininin ilaç ve araç desteği ile oluşturulan 6 ekip
tarafından, ilaçlama çalışmaları il, ilçe ve köylerde Ekim ayının sonuna kadar
devam etmektedir.
Bireylere sıtma bulaşını engellemede,
sivrisinek ısırıklarına karşı kişisel koruma uygulamaları vardır. Sivrisinek
ısırıklarını önlemek için cilde sürülen sivrisinek kovucuları kullanılabilir.
Kapı ve pencerelerin telle kapatılması, cibinlik kullanımı, yatılan odalar için
canlı kıran kullanımı gibi önlemler alınabilir.
Sıtmanın önlenmesinde bir diğer yöntem korunma
amaçlı ilaç alınmasıdır. Sıtmanın yaygın görüldüğü ülkelere seyahat edenler,
hastalığın önüne geçebilen ilaçları kullanarak kendilerini koruyabilirler. İlaç
tercihi, seyahat edilen yere, vektörlere maruz kalma süresine, parazit direnç
durumuna, bulaşın seviyesine ve mevsimselliğine, kişinin yaşı ve gebe olma gibi
durumlara göre değişir. İlimizde ihtiyaç halinde koruma amaçlı sıtma ilaçları Müdürlüğümüz,
Halk Sağlığı Hizmetleri Başkanlığına bağlı Sıtma Savaş Dispanserinden ücretsiz
olarak temin edilebilmektedir.
Uzm. Dr. Erdoğan ÖZ
Adıyaman
İl Sağlık Müdürü