20 Kasım Dünya KOAH Günü nedeniyle KOAH hakkında merak edilenleri sormak ve farkındalığı artırmak amacıyla Müdürlüğümüz Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar Birimi tarafından Göğüs Hastalıkları Uzmanı Dr. Didem ÖZKAN ile röportaj yapıldı.
KOAH nedir?
Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı(KOAH) özellikle sigara dumanı ve diğer zararlı gaz ve parçacıklara bağlı olarak gelişen havayollarının mikrobik olmayan iltihabı sonucu oluşan bir hastalıktır. Bu iltihap, akciğerdeki hava keseciklerinin harabiyeti sonucu hava yollarının daralmasıyla ortaya çıkar. İlerleyici ve geri dönüşümlü olmayan ancak önlenebilir ve tedavi edilebilir bir akciğer hastalığıdır.
KOAH ne sıklıkta görülür?
KOAH’ın görülme sıklığı 40 yaş üstü yetişkinlerde %15-20’dir. Bir diğer deyişle toplumumuzda 40 yaş üstü her 5 kişiden birinde KOAH vardır. Günümüzde tüm dünyada 3. ölüm nedeni haline gelen KOAH, tüm ölümlerin de %5.5’inden sorumludur. Türkiye’de solunum sistemi hastalıklarına en sık görülen 3. ölüm nedenidir ve bu ölümlerin de %61.5’i KOAH nedeniyle oluşmaktadır.
KOAH’a yol açan sebepler nelerdir? Kimlerde görülür?
Sigara: KOAH için en önemli risk faktörü sigaradır. Hatta sigara içilmediği halde pasif içicilik dediğimiz sigara dumanına maruz kalma hali bile solunumsal belirtiler ve KOAH gelişimine katkıda bulunur.
Mesleki maruziyet: Maden ve metal işçiliği; odun, kağıt imalatında çalışanlarda; çimento, tahıl ve tekstil işçiliğinde iş yeri ortamında organik-inorganik toz, duman ve gazlara maruz kalma sonucunda KOAH daha sık görülmektedir.
Hava kirliliği
Bazı genetik faktörler
KOAH’ın belirtileri nelerdir?
En sık karşılaştığımız belirtiler nefes darlığı, öksürük ve balgam çıkarmadır. Sigara içen kişiler öksürük ve balgamı kanıksarlar ve bu nedenle doktora başvurmazlar. Fakat şikayetler giderek artış gösterir. Hastalar çabuk yorulur, halsizlik şikayeti vardır ve çoğu zaman günlük işlerini yapmada zorlanırlar.
KOAH tanısı nasıl konur?
KOAH'ın tanısı, basit ve ağrısız bir test olan solunum fonksiyon testi yani “nefes ölçüm testi” ile kolayca konabilmektedir. 40 yaş üstü, sigara içmiş ya da içmekte olan ve/veya meslek icabı ya da çevresel ortam gereği tozlu ortamlarda bulunan kişilerde uzun süreli öksürük, balgam ve nefes darlığı yakınmalarından en az birinin bulunması halinde kişinin bir Göğüs Hastalıkları hekimine başvurup ”nefes ölçüm testini” yaptırması gerekir.
KOAH nasıl tedavi edilir?
En önemli konu hastalığa yol açan nedeni ortadan kaldırmaktır. Örneğin sigara içen hastanın sigarayı kesinlikle bırakması gerekir. Meslek hastalığı şeklinde kişinin çalışma koşullarına bağlı olarak hastalık gelişmişse işini değiştirmesi veya koruyucu önlemleri alması gerekir.
Kullandığımız ilaçlardan biri bronkodilatör dediğimiz akciğerdeki hava yollarını genişleten ve nefes yoluyla alınan ilaçlardır. Yürüyüş gibi fiziksel aktivitelerin önerilmesi ve uygulanmasının sağlanması faydalı olacaktır. Ek olarak grip ve zatürre aşılarının yapılması gerekmektedir.
KOAH’ın astımdan farkı nedir? Astım KOAH’a dönüşür mü?
Her ikisi de kronik obstrüktif hava yolu hastalığıdır; benzer belirtileri vardır ve aynı kişide her ikisi de görülebilir. Hem astımda hem de KOAH'ta akciğerlerde inflamasyon olmakla birlikte, altta yatan bu inflamasyonun özellikleri çok farklıdır ve tedaviye çok farklı yanıtlar verilmesine yol açar. Astımda hava akımı sınırlanması sıklıkla ya kendiliğinden ya da tedaviyle bütünüyle düzelebilirken, KOAH'ta hiçbir zaman tamamen geçmez ve zararlı maddelere maruz kalma sürerse, genellikle ilerler. Ancak, genel olarak astım çocukluk çağında gelişirken KOAH esas olarak erişkin yaşta ortaya çıkar.
KOAH’tan korunmak için ne yapabiliriz?
Hastalığın en önemli risk faktörü sigara olduğuna göre sigara içmeyi bırakmalısınız. İş yeri maruziyeti olanların işyerlerinde, toz ve duman gibi maddelere maruz kalma derecesini azaltacak maske kullanımı, uygun iş yeri ortamının sağlanması gibi önlemler faydalı olacaktır. Daha çok kırsal kesimde evlerde yemek pişirmek ya da ısınmak amacıyla kullanılan hayvansal ya da bitkisel kaynaklı yakıtların yerine, başka kaynakların kullanılması önerilmektedir.